خانه ریز؛ آزمون جدید شهرداری برای بازگشت اعتماد به مسکن
اگر شهرداری بتواند تامین مالی و انتقال مالکیت را شفاف کند، خانه ریز میتواند به الگوی جدیدی برای استفاده از سرمایههای خرد تبدیل شود؛ در غیر این صورت، یک تجربه شکست خورده دیگر در راه است.
به گزارش عصرسازندگان، در حالی که شهرداری از فرصتهای جدید مالکیت سخن میگوید، کارشناسان هشدارمیدهند اگر قراردادها و قیمتها شفاف نشود، خانه ریز میتواند به تکرار پروژههای نیمه تمام تبدیل شود.
وعده واحدهای ریز؛ نگرانیهای بزرگ
طرح خانهریز شهرداری در ظاهر پاسخی است به رؤیای قدیمیِ «خانهدار شدن» اقشار متوسط و کمدرآمد؛ طرحی که وعده میدهد با تبدیل پساندازهای کوچک به واحدهای کوچکتر، راه میانبری برای ورود به بازار مسکن بسازد. اما پرسش اصلی اینجاست: آیا این طرح واقعاً در پی خانهدار کردن مردم است، یا سازوکاری تازه برای چرخاندن سرمایههای خرد در بازاری که شفافیت ندارد؟
در نگاه اول، طرحی که واحدهای متراژ پایین و قابل خرید با سرمایههای خرد ایجاد میکند، امیدوارکننده است. بسیاری از شهروندان توان خرید واحدهای متعارف ۷۰ تا ۱۰۰ متری را ندارند، پس خانههای کوچک میتواند راهی برای ورود به چرخه مالکیت باشد.
اما خانهریز تنها زمانی «راهحل» است که سه شرط را داشته باشد: قیمت تمامشده واقعی و قابل نظارت، تامین مالی شفاف و سازوکار مشخص انتقال سند و مالکیت. وگرنه میتواند همان مسیر طرحهای شکستخورده «مسکن مهر»، «مسکن ملی» یا صندوقهای سرمایهگذاری ناکارآمد را تکرار کند.
سرمایههای خرد؛ جایی برای بازی؟
شهرداری میگوید هدف اصلی، استفاده از ظرفیت زمینهای شهری و ساخت واحدهای کوچک و ارزان است؛ اما تجربه چند سال اخیر نشان داده سرمایهگذاری خرد، بیشترین ریسک را در پروژههایی دارد که شفافیت مالیشان پایین است.
اگر جزئیات طرح؛ از نوع قراردادها تا زمانبندی ساخت، ضمانتها، شیوه تأمین مالی و نحوه تعیین قیمت نهایی، منتشر نشود آن وقت این طرح میتواند به جذب پولهای مردمی بدون تضمین واقعی تبدیل شود.
مردم سالهاست از پروژههایی که «وعده خانه» میدهند اما تحویلشان سالها عقب میافتد، ضربه خوردهاند. اعتماد به پروژهای تازه، بدون جزئیات اجرایی، طبیعی نیست.
خانهریز باید چه باشد تا «بازی» نباشد؟
برای اینکه طرح خانهریز به جای «بازی با سرمایه مردم» یک ابزار توانمندسازی باشد، حداقل این شش شرط حیاتی است:
- انتشار کامل جزئیات مالی و قراردادها
- مسئولیتپذیری حقوقی شهرداری در قبال تأخیر یا افزایش هزینهها
- مشارکت بخش خصوصی توانمند و نه پیمانکارهای وابسته
- تضمین انتقال سند بهصورت مرحلهای و نه در پایان پروژه
- نظارت بیرونی توسط شورا، رسانهها و نهادهای مستقل
- تعیین قیمت نهایی قبل از شروع ساخت برای جلوگیری از جهشهای ناگهانی
خانه کوچک، سیاست بزرگ
خانهریز اگر با الگوی جهانی «micro housing» و استانداردهای کیفیت زندگی همراه شود، میتواند برای جوانان، زوجهای تازهکار و اقشار کمدرآمد مفید باشد.
اما اگر به سمت تراکمفروشی کوچکمتراژ یا سپردهگیری با وعدههای مبهم برود، نتیجهاش فقط افزایش بیاعتمادی مردم و انباشت پروژههای نیمهتمام خواهد بود.
طرح خانهریز، درست در مقطعی مطرح شده که بازار مسکن فروریخته، قدرت خرید مردم در کف است و اعتماد عمومی نسبت به پروژههای مسکنی حداقلی شده. بنابراین این پرسش همچنان باقی است: این طرح برای خانهدار کردن مردم آمده یا برای گردآوری سرمایههای خرد؟
پاسخ این پرسش نه در تیترهای رسمی، بلکه در شفافیت قراردادها، نوع مجریان، زمانبندی واقعی و ضمانتهای اجرایی روشن میشود.
