بازار ساخت و ساز در مسیر اقلیتی شدن
سولماز ایمانی؛ مدیرمسئول و صاحب امتیاز عصرسازندگان
در شرایط اقتصادی کنونی، ساخت‌وساز به سمت اقلیتی شدن پیش می‌رود؛ روندی که تنها گروه محدودی از طبقات برخوردار توان ساخت و بهره‌برداری از شهر را پیدا می‌کنند. وقتی ساخت و ساز در انحصار اقلیت‌های سرمایه‌دار قرار می‌گیرد، شهر به بازتاب نابرابری‌های اجتماعی و صحنه تحکیم تمایز طبقات بدل می‌شود و دیر یا زود این روند به بحرانی عمومی در کالبد و کیفیت زندگی شهری تبدیل خواهد شد.
بازاری که در دست عده‌ای معدود قرار گیرد، فردا روز به نماد فاصله طبقاتی و انحصار قدرت در شهر بدل خواهد شد. اگر جلوی رواج این روند گرفته نشود، ساخت‌وساز اقلیتی، شهری که باید متعلق به همه باشد را به فضایی محدود و ویژه برای افراد خاص تبدیل خواهد کرد.
توسعه شهری که در ظاهر، نشانه‌ی رشد و پویایی است و قرار است با ساخت‌وساز، نیاز سکونت شهروندان برآورده شود، به صحنه‌ی رقابت گروهی از صاحبان سرمایه تبدیل خواهد شد.
ساخت و ساز اقلیتی، محصول پیوند نابرابر میان اقتصاد متورم و مدیریت شهری بی‌ضابطه است؛ پیوندی که نه فقط سیمای شهر، بلکه عدالت و اعتماد عمومی را نیز از شکل خواهد انداخت.
در سال‌های اخیر، شهرداری‌ها به جای آن‌که نقش ناظر و سامان‌دهنده‌ی روند ساخت‌وساز را ایفا کنند، به نوعی شریک خاموش در بی‌نظمی شهری بدل شده‌اند. مجوز ساخت‌وساز، گاه نه بر اساس ضوابط فنی و شهری، بلکه بر پایه روابط، رانت یا فشارهای بیرونی صادر می‌شود. در چنین شرایطی، بسیاری از ساختمان‌ها بدون شناسنامه فنی و بدون طی مراحل قانونی، پایان‌کار می‌گیرند.
از سوی دیگر، تورم سنگین، افزایش قیمت زمین و مصالح، و کمبود سیاست‌های حمایتی، بسیاری از سازندگان واقعی حوزه‌ی مسکن را از میدان خارج کرده است. حاصل آن، بازاری است که تنها برای صاحبان سرمایه‌ی کلان جذاب است؛ جایی که سود جایگزین نیاز و دلالی جایگزین شهرسازی می‌شود.
در نتیجه، شهر به کالایی در انحصار اقلیت تبدیل می‌شود ؛ شهری که برای زندگی ساخته نمی‌شود، بلکه برای معامله و انباشت ثروت شکل می‌گیرد.
این روند به تدریج مفهوم «توسعه» را از معنا تهی می‌کند. توسعه‌ی واقعی، بر پایه‌ی نیازهای انسانی، عدالت فضایی و آینده‌نگری بنا می‌شود، اما توسعه‌ای که امروز در حال شکل گیری است، بیشتر به تب ساختمانی شباهت دارد که بدن شهر را می‌سوزاند و از درون فرسوده می‌کند.
اگر ساخت‌وساز در انحصار اقلیت قرار بگیرد، شهر دیگر عرصه‌ی مشارکت نخواهد بود و تب ساخت و ساز اقلیتی، به بحران عمومی شهر بدل خواهد شد؛ بحرانی که نه با صدور بخش‌نامه و نه با شعار ساماندهی، درمان نخواهد شد. تنها راه چاره، بازگرداندن «حق ساخت» به مدار توسعه‌گران و سازندگان حرفه‌ای، و بازگرداندن «حق شهر» به شهروندان است.
شهر زمانی رو به سلامت می‌رود که ساخت‌وساز، نه برای اقلیت، بلکه برای اکثریت باشد.
