طرح ساخت ۶ میلیون  واحد مسکونی توسط بذرپاش؛  رویای آقای وزیر

حمیدرضا عظیمی: در ساختارهای حاکمیتی، مفهومی به نام دولت رفاه وجود دارد که بسیاری آن را مدل مناسب برای حکمرانی می‌دانند. در دولت رفاه اولویت با ایجاد حداقل‌هایی برای تامین نیازمندی‌های عمومی وجود دارد که مسکن نیز از جمله آن است. این مدل حکمرانی را در حال حاضر می‌توان در کشورهای نوردیک مشاهده کرد. کشورهایی که رفاه و ارائه خدمات عمومی را در سطح مناسب و تا حدی استاندارد، در کشور خود تثبیت کرده‌اند.

این نوع حکمرانی با این ایده رواج یافته که بتوان در متن اقتصاد آزاد با اتخاذ شیوه‌های تامین مالی مناسب (به ویژه شیوه‌های مالیاتی)، حداقل‌های یک زندگی استاندارد را برای عموم مردم فراهم کند. شاید بر همین اساس بوده باشد که در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز وظایف مختلفی را در حوزه رفاه عمومی بر عهده دولت گذاشته است. وظایفی از قبیل آموزش، بهداشت و مسکن. مطابق آنچه به عنوان اطلاعات عمومی هم در میان شهروندان وجود دارد، اصل ۳۱ قانون اساسی «مسکن متناسب با نیاز» را  «حق هر فرد و خانواده ایرانی» دانسته است‏ و دولت را موظف می‌داند «با رعایت اولویت برای آنها که نیازمندترند بخصوص روستانشینان و کارگران زمینه اجرای این اصل را فراهم کند».

مطابق قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، دولت‌ها موظفند تسهیلاتی را برای اجرای این اصل فراهم کنند. با این توضیح اگر طرح‌های مانند مسکن مهر یا نهضت ملی مسکن اجرا می‌شود، معطوف به اجرای اصل ۳۱ از قانون اساسی است که دولت‌ها خود را موظف به اجرای آن می‌دانند.

روی خط گزارش‌های دولتی 

دولت سیزدهم به هر صورتی که بود دوره‌اش گذشته و به فصل زمستان خود رسیده است و خیلی زود ارکان آن باید جای خود را به دولت جدید بدهند. آن‌طور که از شواهد هم برمی‌آید تقریبا تمام وزرا باید بروند و مسند وظیفه یا قدرت (یا هر چه که نام دارد) را به دیگری واگذارند. حالا اما با فرا رسیدن این فصل و با طلوع روزهای واپسین دولت سیزدهم، فصل گزارش‌های پرحجم ارکان دولت نیز رسیده است و روزی نیست که از زبان یکی از وزرا، یا سازمان‌ها، گزارشی از اوضاع و احوال جاری مملکت نشنویم.

وزارت راه و شهرسازی نیز فعالیت‌های خود را در زمینه ترسیم وضع موجود، چند هفته‌ای است آغاز کرده و هر معاونت به صورت جداگانه در حال گزارش‌دهی از حوزه تحت مدیریت خود است. در این میان معاونت برنامه‌ریزی و مدیریت منابع وزارت راه‌وشهرسازی گزارشی مطول از «تسهیل‌گری‌های دولت برای ساماندهی و افزایش عرضه در بازار مسکن و زمین» ارائه داده است. گزارشی که به زعم این معاونت اقدامات مهم و راهبردی ۳۳ ماه خدمت دولت سیزدهم را در حوزه مسکن و شهرسازی در موضوعاتی مانند ساماندهی و افزایش عرضه در بازار زمین و مسکن، ساماندهی طرف تقاضای بازار مسکن، زمین و اجاره و همچنین ایجاد بسترهای قانونی برای ساماندهی بخش مسکن تشریح کرده است. در این گزارش به صراحت آمده است در دولت سیزدهم واحدهای آغاز و تکمیل شده و در دست احداث طرح نهضت ملی مسکن از رقم ۲ میلیون و ۶۳۶ هزار و ۴۶ واحد عبور کرده است. اما گزارش رسمی‌ای که هفته پیش نیز توسط بخش دیگری از این وزارتخانه منتشر شده، نشان می‌دهد، (تا لحظه تنظیم گزارش) یک میلیون و ۷۲‌هزار واحد در قالب زمین‌‌‌های دولتی ۹۹ساله، مراحل ساختش آغاز شده است. در این گزارش‌ها البته مشخص نیست منظور از ساخت، چه مرحله‌ای از آن است و این هم معلوم نیست (آمار قابل اتکا وجود ندارد) که چه تعداد واحد مسکونی به متقاضیان تحویل داده شده است!! از میان آماری که در رسانه‌ها منتشر شده است، مهمترین آمار، آمار بانک‌هاست که بر اساس تسهیلات ارائه شده، منتشر می‌شود. مطابق این اعداد و ارقام فقط برای حدود ۴۰۰‌هزار واحد مسکونی (دولتی ساخت) قرارداد مشارکت، منعقد شده است.

یک ادعای عجیب

شاید این سوال که این آمارها چه ایرادی دارد و مثلا سرجمع آن چقدر است و اختلاف آن با رقم ۲.۶ میلیون واحدی که معاونت برنامه‌ریزی و مدیریت منابع وزارت راه‌وشهرسازی داده، روی زمین‌های شخصی‌ساز و بافت‌های فرسوده پنهان شده است یا جای دیگر، در این مجال وجاهت نداشته باشد و باید در فرصتی دیگر به آن پرداخته شود اما آنچه در این میان عجیب می‌نماید، صحبت‌های مهرداد‌بذرپاش است که طی گزارشی که از عملکرد حوزه تحت مدیریتش داده، گفته است: ۳۰۰ هزار هکتار زمین به پهنه‌های شهری الصاق شده است و در ادامه تاکید هم کرده که: «تامین این میزان زمین، عملا می‌تواند ما را به عدد ساخت ۶ میلیون واحد مسکن برساند».

اینکه وزیر راه و شهرسازی برای بالا بردن مطالبات مردم از دولت چهاردهم این عدد را اعلام کرده است یا ساخت ۶ میلیون واحد مسکونی از نظر او، امری امکان‌پذیر است، معلوم نیست اما برای اینکه با این عدد کمی آشنا شویم، محاسبات اندکی پیش روی همه خواهد بود.

آنطور که اطلاعات موجود می‌گوید، در میان واحدهای دولتی ساخت (منظور طرح‌های مسکن مهر و نهضت ملی مسکن است) مطابق اعلام علیرضا جعفری مدیرعامل وقت شرکت عمران شهرهای جدید: واحدهایی به مساحت ۷۰ تا ۱۱۰ مترمربع است. اگر مساحت کف این واحدها را در نظر بگیریم ۶ میلیون واحدی که آقای وزیر گفته‌اند در اصل بسیار بیشتر از ۴۲۰میلیون متر مربع ساخت و ساز خواهد بود و با فرض اینکه در حال حاضر هزینه ساخت هر متر مربع (با هزینه پروانه ساخت، انشعابات، مصالح، دستمزد و …) واحد مسکونی، ۱۰ میلیون تومان باشد (کارشناسان بسته به تعداد طبقات آن را ۱۱ تا ۱۸ میلیون تومان اعلام کرده‌اند) بودجه‌ای معادل  ۴۲۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰ یعنی ۴ میلیون و ۲۰۰ هزار میلیارد تومان یا ۴۲۰۰ همت پول نیاز است تا این متراژ ساختمان، ساخته شود. مقایسه این عدد با بودجه ۶.۵ هزار همتی کشور و میزان توان تسهیلات‌دهی تقریبا واقعی بودن یا نبودن دورنمای اعلام شده از سوی مهرداد بذرپاش را نشان می‌دهد. مطابق گزارشی که ۲۸ فروردین سال جاری  بانک مرکزی داده است، مجموع تسهیلات پرداختی بانک‌ها طی ۱۲ ماهه سال ۱۴۰۲ مبلغ ۵۶۴۶۰.۳ هزار میلیارد ریال بوده است.